|
|
Informatie
Veenestraat 31
| Gemeentelijk monument
| | Datering: | 1933 | | Locatie: | Bunschoten - Spakenburg, Bunschoten | | Veenestraat 31, 3751 EM | | Coördinaten: | 52.23382,5.373122 | | Gebied: | Gemeentelijk beschermd dorpsgezicht "Historische-As Bunschoten" (Centrale-As) | | Onderdelen: | Landhuis (villa) met landschapstuin | | Vroegere functie: | wonen | | Architect: | R. de Jong (Heelsum) | | Opdrachtgever: | Wouterus Heuveling (koopman) | Auteursvermelding: VdK (Gemeente Bunschoten)| | | Inleiding | Van oudsher vormt de Veenestraat een belangrijke verkeersader van Bunschoten. De Veenestraat maakt, net als de Dorpsstraat aan de noordzijde en de Amersfoortseweg aan de zuidzijde, deel uit van de weg die in de twaalfde eeuw is aangelegd van Amersfoort naar de Zuiderzee. De weg vormde de achterkade van de veenontginningen die aan de westzijde vanaf de Eem plaatsvonden. Het tracé liep tussen twee polders. Aan de westkant werd de polder ‘Bunschoten te Velde’ genoemd, aan de oostkant ‘Bunschoten te Veen’. De Veenestraat ontleent haar naam aan deze oostelijke polder. De polders waren voornamelijk in gebruik als wei- en hooiland. Vanwege het overstromingsgevaar en de slechte afwatering als gevolg van de lage ligging bleven ze nagenoeg onbebouwd en concentreerde de bebouwing zich aan de Dorpsstraat, binnen de veilige stadsomwalling. Lange tijd was de bebouwing aan de Veenestraat beperkt tot slechts enkele boerderijen veelal gebouwd op terpen. Gedurende de twintigste eeuw vond er een verdichting plaats. Er werden meer boerderijen bijgebouwd, de melkfabriek Eemlandia uit 1918 verrees, maar ook woonhuizen zoals de Villa op de Veenestraat 31.
De koopman Wouterus Heuveling, getrouwd met Maria van Amerongen, had zijn welstand te danken aan de handel in zuivelproducten op Duitsland. Daarnaast was Heuveling vanaf 1934 voorzitter van de raad van bestuur van de Boeren Leenbank en was hij lid van de Nationaal Socialistische Partij. Tijdens de tweede wereldoorlog was Heuveling geen actief lid meer van de NSB en na de oorlog is hij gerehabiliteerd mede dankzij enkele goede daden tijdens de oorlog, waaronder het vermeend onderdak bieden van een geallieerde vlieger en joodse vluchtelingen.
Heuveling gaf opdracht aan de architect R. de Jong uit Heelsum om een villa te ontwerpen voor het perceel aan de Veenestraat 31-33. In 1932 leverde de architect twee verschillende ontwerpen. Eén ontwerp was geïnspireerd op de traditionele villabouw van rond de eeuwwisseling. Hierbij is een oude opzet versmolten met stijlkenmerken uit de jaren dertig. Het andere ontwerp was eigentijds en meer gebaseerd op de stijl van de Amsterdamse School en dan met name op de typische gereformeerde kerkbouw uit deze periode met een gesloten ogende vormgeving en hoge dakvlakken. Heuveling koos voor het eerste en meer conventionelere ontwerp. Van dit ontwerp is bij de bouw nog wel iets afgeweken door iets andere dakkapelletjes te plaatsen en het getekende schilddak onderaan een knik naar binnen te laten maken waardoor de villa een doorhalend schilddak kreeg. Hierdoor vertoonde de villa een erg opvallende gelijkenis met een eerder gebouwde villa van de hand van de Baarnse architect Herman Onvlee. Mogelijk dat deze villa of het oeuvre van Onvlee als inspiratiebron heeft gediend voor de opdrachtgever of architect. Een opvallend detail is dat er op de erker aan de rechterzijde een gemetseld hakenkruis is terug te vinden. Mogelijk heeft dit te maken gehad met de nationaal socialistische overtuigingen van Heuveling en de handel die hij dreef met Nazi-Duitsland. Met de bouw van de villa werd er ook een Engelse Landschapstuin aangelegd met op het achterste deel van het perceel een flinke boomgaard. Een dergelijke situering in een Engelse Landschapstuin was en is nog steeds uniek voor de gemeente Bunschoten. Een boomgaard op het achtererf kwam wel veelvuldig voor, vooral ook bij de agrarische bebouwing op de Dorpsstraat in Bunschoten. Rond 1950 is er een bijgebouwtje (waarschijnlijk een garage) geplaatst welke was gelegen linksachter de villa en voor de boomgaard. In de jaren ‘70 zijn een groot gedeelte van de tuinaanleg, de boomgaard en het bijgebouw verdwenen door de aanleg van de Rembrandt van Rijnstraat en de bouw van enkele huizen op het perceel.
In 1959 verkocht Heuveling zijn villa aan de gemeente Bunschoten, die het pand van 1960 tot 1973 gebruikte als ambtswoning voor de burgemeester Willem Harm van der Heide. Rond 1975 is het door de gemeente verkocht en door de nieuwe eigenaar tot kantoor verbouwd, waarbij er kleine wijzigingen aan het exterieur zijn doorgevoerd, zoals de vervanging van de kleine dakkapellen. Ook is het interieur hierbij waarschijnlijk grondig aangepast naar de kantoorfunctie. Recentelijk is het smeedijzeren hekwerk dat de oprijlaan van de Veenestraat afscheid vervangen door een nieuw modern stalen hekwerk met spijlen. Oorspronkelijk was het hekwerk gemaakt van smeedijzer en hadden de openslaande deuren aan de onderzijde een dicht paneel en was het aan de bovenzijde verfraaid met visvormig raatwerk. De originele gemetselde staanders zijn nog wel behouden gebleven.
| | Omvang bescherming | De bescherming betreft het complete landhuis (villa) en de tuinaanleg. Het exterieur van het gebouw bevindt zich, betreffende de hoofdvorm en detaillering, merendeels in originele staat op de vergrootte en toegevoegde dakkapellen na. Het pand is d.d. mei 2013 goed onderhouden. Het valt aan te bevelen om het karakter van het overgebleven gedeelte van de landschapstuin waarin de villa is gelegen zo veel mogelijk te behouden. De bomen in de tuin zijn van hoge leeftijd en hebben een monumentaal karakter.
| | Stedenbouwkundige en landschappelijke aspecten | De villa heeft een fraaie ligging binnen het (resterende deel) van de Engelse landschapstuin. Omdat de meeste bebouwing aan de Veenestraat dicht bij de weg staat, valt de vrije ligging van de villa met de tuin en historische beplanting erg op en is daardoor erg beeldbepalend. In de tuin, naast de oprijlaan staan kastanjes, rechts van het huis ligt een vijver. De oprijlaan en de tuin zijn van de Veenestraat afgescheiden met een hekwerk.
| | Architectonische beschrijving | Hoofdgebouw
De plattegrond van het gebouw bestaat uit vierkant waarbij rechtsachter een hoek is weggelaten. Het hoofdvolume van de villa is blokvormig en heeft twee bouwlagen met daarop een gelijkvormig en hoog opgaand en doorhalend schilddak, waarop twee schoorstenen de uiteinden van de nok accentueren.
Aan de rechterachterzijde loopt het hoofdvolume naar achteren door in een uitbouw van twee bouwlagen met een schilddak dat haaks en insteekt op de hoofdkap. De nok van het schilddak van de uitbouw is iets lager dan de nok van de hoofdkap. De rechtergevel en de rechterzijde van de kap lopen daarbij door van het hoofdvolume naar de uitbouw. Aan de rechtergevel bevindt zich een rechthoekige gemetselde erker van één bouwlaag waarop een balkon is gecreëerd. Achter de uitbouw aan de rechterzijde, bevindt zich een verhoogd terras. Linksachter het hoofdvolume is een grote uitbouw geplaatst van één bouwlaag met daarop een dakterras.
De gevels zijn gemetseld met een donkerbruine baksteen. Opvallend zijn de ruitvormige versieringen in het metselwerk van de erkers en de uitbouwen en het gemetselde hakenkruis in de erker aan de rechterzijde.
Op de middenas van de voorgevel is op de begane grond een dubbele tuindeur met bordes aangebracht, met op de verdieping een inpandig balkon met twee paar gekoppelde zuilen ter ondersteuning van de latei. Symmetrisch aan beide zijden van deze toegangspartij zijn tegen de voorgevel driekantige erkers gepositioneerd die in deze vorm doorlopen tot aan de dakrand, waarna ze overgaan in tentdaken die achter haaks insteken op de hoofdkap. Op zowel de begane grond als de verdieping zijn er in elk vlak van de erkers vensters aangebracht. De vensters op de begane grond hebben een bovenlicht met ruitvormig gekleurd glas-in-lood. Dit geldt ook voor de meeste van de vensters op de begane grond in de rest van de gevels.
Links en rechts van de éénlaagse erker tegen de rechterzijgevel zijn een dubbel venster en een deur aanwezig. De erker heeft aan elke zijde grote vensters. Op de verdieping komen twee deuren uit op het balkon boven de erker. Aan weerzijden van het balkon bevindt zich een venster.
De hoofdingang van het pand is gelegen in de linkerzijgevel. De deur is omlijst met zijlichten en een bovenlicht. Op de begane grond en de verdieping zijn vensters met verschillende afmetingen aangebracht. In de uitbouw zijn twee ingangen naast elkaar geplaatst.
Op de begane grond zijn in de achtergevel van de tweelaagse rechteruitbouw een dubbele tuindeur met zijlichten en een klein venster opgenomen. Op de verdieping is in het midden een breed lintvenster opgenomen.
Op de begane grond is in de achtergevel van de eenlaagse linkeruitbouw aan de linkerzijde een erker geplaatst en aan de rechterzijde bevindt zich een venster. Op de verdieping bevinden zich in de achtergevel van het hoofdvolume verscheidene vensters en balkondeuren. In de rechtergevel van de linkeruitbouw bevindt zich een deur.
Het dak heeft rondom een groot overstek met inwendige goot dat rust op klossen. Op elke zijde van het blauwe pannendak staan dakkapellen met een dubbel raam en een zadeldakje dat haaks insteekt op de kap, deze zijn toegevoegd bij een latere verbouwing in 1975 toen het gebouw werd herbestemd tot kantoor. Van oorsprong waren er kleinere dakkapelletjes met een enkel raam en een haaks op de kap instekend zadeldakje aanwezig met hierin aan de voorzijde een simpel maar decoratief timpaan van houten schrootjes.
Interieur
Het interieur is niet opgenomen, maar op basis van recente interieurfoto’s (mei 2013) gemaakt door een makelaar ten behoeve van de verkoop van de villa, kan aangenomen worden dat er ondanks de verbouwing tot kantoor nog historische interieurelementen aanwezig zijn. Onder andere lambrisering, de trap, en lijsten bij kozijnen en erkers.
Hekwerk
De oprijlaan is van de Veenestraat afgescheiden met een stalen en gemetseld hekwerk. Hiervan zijn alleen de gemetselde delen nog origineel. Het ijzeren hekwerk is modern uitgevoerd met stalen spijlen en bestaat uit een tweetal openslaande deuren voor de oprijlaan geflankeerd aan de linkerzijde met een enkele deur en hierop haaks een teruglopend en langs de erfafscheiding geplaatst hek. Aan de rechterzijde zijn de openslaande deuren geflankeerd door een naar voren en opzij geplaatst hek in een boogvorm dat helemaal langs de voorzijde van het perceel en de Veenestraat loopt.
| | Waardestelling | Het landhuis (villa) met tuinaanleg is vanuit architectuurhistorisch, stedenbouwkundig en cultuurhistorisch oogpunt van algemeen belang voor de gemeente Bunschoten:
- als voorbeeld van het voor Bunschoten zeldzame bouwtype villa waarbij een oude typologische opzet is versmolten met stijlkenmerken uit de jaren dertig;
- vanwege de uitzonderlijke esthetische kwaliteiten zoals:
o de bijzondere en gave hoofdvorm van het gebouw met het doorhalende schilddak;
o de symmetrische verhoudingen in de voorgevel met de bouwlaag- overschrijdende driekantige erkers met tentdaken;
o de fijne detaillering en materiaalgebruik van de gemetselde gevels, erkers, vensters en gootconstructie;
- vanwege de mogelijk overgebleven bijbehorende interieurelementen die kenmerken zijn voor een landhuis of villa uit deze periode;
- als onderdeel van een historisch gegroeid stedelijk gebied waarin het een belangrijke beeldbepalende rol vervult;
- vanwege de voor Bunschoten zeldzame aanleg van en de ligging van de villa in de (gedeeltelijk resterende) Engelse landschapstuin;
- als sociaal economische uitdrukking van de functie woonvilla en koopmanswoning, gebouwd door een koopman die handelde in de voor de streek kenmerkende en geproduceerde zuivelproducten;
- vanwege het plaatselijk historisch gegeven van de eigenaar met een nationaal socialistische overtuiging in de jaren ’30, waarvan uitdrukking is gegeven in een gemetseld hakenkruis op de erker aan de rechterzijde, en zijn later veranderde overtuiging en rehabilitatie;
- vanwege het plaatselijk historisch gegeven van de latere functie en voornaamheid als burgemeesterswoning;
- als onderdeel van een complex, waarvan de samenstellende delen (hoofdgebouw, tuinaanleg en hek) een intact gebleven herkenbaar visueel karakter hebben.
| | Bronnen en literatuur | - Gaasbeek, F., Bunschoten. Geschiedenis en Architectuur. Monumenten- inventarisatie provincie Utrecht, Uitgeverij Kerckebosch bv, Zeist 1992, p. 173, p. 174.
- Cazemier, D. en B. Olde Meierink, ‘Inventarisatie van Bouwkundige objecten’, Bunschoten. M.I.P Eemland en vallei, Provincie Utrecht. Dienst Ruimte en Groen 1992, p. 76.
- Gemeente Bunschoten, Zicht op monumenten. Een nota over het monumentenbeleid in de gemeente Bunschoten, Bunschoten 1986, hoofdstuk IV, object nr. Bun 51.
- Dekkers, O., Van Regthuys tot Raadhuis. Waar de Vroede Vaderen van Bunschoten vergaderden 1663-1987, Historische Vereniging ‘Bunscote’, Bunschoten 1987, p. 55-57.
- Beek, A. ter, Historische wandelingen rond de Boerenleenbank. 90 jaar Boerenleenbank, Raiffeisenbank en Rabobank in de gemeente Bunschoten, Bunschoten 2002.
|
Commentaar/ReactiesEr zijn nog geen reacties op dit item |
|
|
Detail